Belangrijke uitvoeringsissues GLB-NSP i.r.t. ANLb 📌

Algemene issues

• Mede als gevolg van de complexiteit zijn er nog teveel onduidelijkheden over de wisselwerking tussen wettelijke eisen, GLMC's, eco-regeling en ANLb, terwijl die wisselwerking bepalend is voor wat wel en niet mogelijk is op bedrijfsniveau. In algemene zin kan gesteld worden:
• dat de verschillende regelingen niet goed op elkaar zijn afgestemd en elkaar daardoor beconcurreren i.p.v. versterken;
• dat boeren onvoldoende in staat zijn om op bedrijfsniveau de GLB-puzzel goed te leggen;
• dat het dusdanig complex is dat bedrijfsadviseurs boeren soms adviseren om geen ANLb uit te voeren, puur om iets van die complexiteit te reduceren.

• Door de vele onduidelijkheden en soms zelfs tegenstrijdigheden tussen verschillende regelingen en regels kunnen deelnemers niet goed anticiperen op de potentiële overlap tussen wettelijke eisen, GLMC's, eco-activiteiten en ANLb-beheer, waardoor er - buiten hun schuld om - fouten kunnen worden gemaakt en/of ongeoorloofde cumulatie (dubbele betaling) kan optreden, waarvoor ze dan achteraf gekort worden op hun vergoeding.

• Door de stapeling van eisen zijn met name akkerbouwers aarzelend/terughoudend ten aanzien van het vastleggen van ANLb-beheer. Akkerbouwers moeten immers aan meer eisen voldoen dan bedrijven met meer dan 75% gras, zoals de extra eisen qua minimale bodembedekking/vanggewassen (GLMC6), gewasrotatie (GLMC7) en 4% niet-productief areaal (GLMC8). Noot: per 1 januari 2025 is de 4%-eis komen te vervallen, dus dat lost een deel van de overlapissues op.

• Zowel de Gecombineerde Opgave (GO) als de online simulatietool voor de eco-regeling geven boeren niet het benodigde inzicht in hoe verschillende keuzes op bedrijfsniveau uitpakken. De berekeningen in de GO kloppen niet altijd en de tool is onvoldoende gebruiksvriendelijk en geeft geen inzicht in de wisselwerking met het ANLb. En dat terwijl er een veel betere Excel-tool beschikbaar is die wél dat inzicht kan bieden (waar commerciële aanbieders hun tool op gebaseerd hebben en dus geld mee verdienen). LNV/RVO hebben geweigerd om deze tool te actualiseren en aan alle boeren ter beschikking te stellen. Boeren moeten als gevolg hiervan vaker gebruikmaken van commerciële adviseurs en tools, wat weer tot extra kosten leidt.

• Door de concurrentie met de eco-regeling (boeren willen graag op zijn minst zilver, maar liever nog goud scoren) is het soms gunstiger voor boeren om ANLb-beheer naar de eco-regeling te verschuiven. Dat heeft consequenties voor de kwaliteit van het beheer, omdat de eco-regeling minder zware eisen aan dat beheer stelt én omdat gebiedsgerichte sturing ontbreekt. Ook is de eco-regeling een jaarlijkse regeling, terwijl beheer via het ANLb voor 6 jaar (en in de toekomst hopelijk langer) wordt gecontracteerd. Meerjarig beheer komt de kwaliteit en dus de effectiviteit van het beheer ten goede. Kortom: concurrentie met de eco-regeling is - ook vanuit het oogpunt van doelbereik - niet wenselijk.

• De mestwetgeving en het GLB zijn niet goed op elkaar afgestemd, wat tot averechtse effecten leidt. Een voorbeeld is de 'verplichting' om voor 1 oktober een vanggewas in te zaaien of een korting te krijgen op de stikstofgebruiksnorm voor het daaropvolgende jaar. Bij o.a. het ANLb-pakket ‘stoppelland’ is het niet gewenst om een vanggewas in te zaaien, omdat zo'n vanggewas teveel gaat concurreren met de stoppel. En het draait bij dat pakket juist om die stoppel en de ‘doorwaadbaarheid’ van een perceel (oftewel: het perceel moet niet dichtbegroeid zijn). Akkervogels moeten dekking én voedsel in de winter kunnen vinden. Ook het kwijtraken van mestplaatsingsruimte is een zorgpunt voor ANLb-deelnemers. Als ANLb-beheer overlapt met GLMC8 en/of eco-activiteiten 'groene braak' of 'bufferstrook met kruiden' dan raken ze de mestplaatsingsruimte daarvoor kwijt. Noot: overlap met GLMC8 is geen issue meer aangezien de eis van 4% niet-productief inmiddels is komen te vervallen.

• Er worden verschillende lijsten met gewascodes gehanteerd, en ook die zijn niet altijd goed op elkaar afgestemd. Een concreet voorbeeld: in het ANLb wordt bij kruidenrijke akkers/akkerranden vaak een agrarisch natuurmengsel ingezaaid, met gewascode 1926. Vanuit het oogpunt van biodiversiteit, maar ook bodemkwaliteit, is dat een zeer gewenst mengsel, dat bij uitstek ook geschikt is als rustgewas. Deze gewascode staat echter niet op de gewascodelijst voor eco-activiteit 'rustgewas', waardoor ANLb-deelnemers hun percelen met een agrarisch natuurmengsel niet op kunnen voeren in de eco-regeling om er punten voor te krijgen (geen waarde, want ze willen hun vergoeding via het ANLb laten lopen). En aan het ANLb-pakket 'kievitstrook' heeft RVO gewascodes gekoppeld waar sowieso geen stikstofgebruiksnorm aan gekoppeld is, en dus raken deelnemers dan ook hun mestplaatsingsruimte kwijt. Dat pakket wordt daardoor niet gekozen.

• De ICT-systemen zijn verouderd en daardoor zijn er te vaak storingen, juist in tijden van grote drukte zoals de periode waarin de gecombineerde opgave moet worden ingediend. Ook zijn er nog steeds issues met (de kwaliteit van) de kaartlagen die gebruikt worden voor het intekenen van percelen, landschapselementen, en beheer.

• RVO heeft al langere tijd te kampen met een capaciteitsgebrek en daardoor zijn de mogelijkheden om wijzigingen (en dus ook verbeteringen) door te voeren beperkt, zoals RVO zelf ook aangeeft. Dit gebrek aan capaciteit vormt een obstakel voor vooruitgang.

• Medewerkers van LNV en RVO hebben te weinig kennis over de wisselwerkingen tussen regelingen en over de agrarische praktijk. Het komt geregeld voor dat medewerkers van de helpdesk antwoorden geven die onvolledig zijn of niet (helemaal) kloppen, simpelweg omdat het voor hen óók te complex is, ze onvoldoende zicht hebben op hoe verschillende regelingen en regels zich tot elkaar verhouden en ze onvoldoende scherp hebben hoe de regels uitpakken op het boerenerf. Dit is ook geconstateerd in de quick scan van de Staf van de commissie LNV, die is uitgevoerd in het kader van het rondetafelgesprek over de ‘uitvoerbaarheid van beleid op het boerenerf’ van 8 februari 2024.

• De ANLb-tarieven en de indexering daarvan moeten grondig onder de loep genomen worden (incl. een transparante en herleidbare onderbouwing), omdat er deels nog gebruik gemaakt wordt van verouderde data én omdat sommige data zijn gebaseerd op de bedrijfsvoering van terreinbeherende organisaties i.p.v. agrarische bedrijven.

• De huidige contractduur van ANLb-contracten (6 jaar) vormt een obstakel voor de gewenste inzet op ‘zwaar’ beheer (bepaalde combinaties van beheerpakketten met de grootste ecologische impact). Langjarige zekerheid én concurrerende vergoedingen zijn nodig om boeren in staat te stellen structurele aanpassingen in hun bedrijfsvoering te doen. Zie ook dit nieuwsbericht. Noot: het NSP staat inmiddels 20-jarige contracten toe, maar dat wil niet zeggen dat boeren ook daadwerkelijk de mogelijkheid hebben/krijgen om 20-jarige contracten af te sluiten. Daar moeten in het kader van de extra €500 mln. afspraken over worden gemaakt tussen LVVN en de provincies als regelingseigenaar.

Overzicht specifieke issues